Karahasanlıların Dili

KARAHASANLILARIN DİLİ
Aslen Türkmen olan Karahasanlıların, anadili Türkçedir. Ancak, günümüzde hem Türkçe, hem de Kurmançça konuşmaktadırlar.

Karahasanlıların, ne zaman Kurmançça konuşmaya başladıkları tam olarak bilinmemekle birlikte, üst soyları olan Begdililerin Horasan ve Anadolu’ya gelmelerini takip eden ilk asır içinde Türkçenin yanı sıra, Farsçanın etkisinde kalarak, Kurmanççaya aşina oldukları ve 16. Yüzyıldan itibaren de bu dili kullandıkları sanılmaktadır. Daha sonraki dönemlerde ise, Karahasanlıların dilindeki Kurmanççanın yoğunluğu, bulundukları coğrafyaya, sosyal ortam ve siyasi duruma göre artıp, eksilmiştir. 1970’li yıllara kadar Karahasanlılarda baskın dil olan Kurmançça, şehirleşmenin ve okuma yazma oranının yükselmesiyle yoğunluğunu yavaş, yavaş yitirerek, günümüzde önem sırasını Türkçeye bırakmıştır. Dolayısıyla Karahasanlıların, tarihi süreç içinde Kurmanççaya dönüşen dili, günümüzde tekrar Türkçeye dönüşmektedir.

Karahasanlıların Dili Nasıl Değişti?
Türkmen olan Karahasanlıların haliyle ana dilleri Türkçedir. Ancak tarihi süreç içinde, dilleri değişerek Kurmançça lehçesine dönüşmüştür. Peki, Karahasanlıların Türkçe olan ana dili Kurmanççaya nasıl dönüşmüştür?

Türkçe konuşan Türkmenler, yoğun Fars-Arap etkisinin olduğu Doğu Anadolu’ya yerleşince zamanla Kurmançça konuşmaya başladılar. Karahasanlıların bağlı oldukları Begdililer de Safevilere olan yakınlığı sebebiyle Farsça ve Arapçanın hâkim olduğu Doğu Anadolu’da, uzun süre kaldılar ve Türkçenin yanı sıra Kurmanççayı da konuşmaya başladılar. Karahasanlılar, üst soylarındaki bu dil değişmesine ek olarak bir de Kurmanççanın hâkim dil olarak konuşulduğu Urfa, Siverek, Besni ve Elbistan’da asırlarca kaldılar. Özellikle Kurmançça konuşan Türkmenlerle ve Kürtlerle ya iç içe ya da komşu olarak yaşadılar. Dolayısıyla Horasandan beri aşina oldukları Kurmanççayı, 16. Yüzyıldan itibaren, anadillerinin yanı sıra kullandılar.

Bilindiği üzere Karahasanlılar Dulkadir Türkmenleri arasında yer almaktaydı. Çaldıran Savaşı öncesinde Yavuz Sultan Selim, Şah İsmail’e yardım eden Alevi Türkmenleri cezalandırmak üzere Elbistan Ovasına yürümüş ve bu Türkmenlerden birçoğunu ağır şekilde cezalandırmıştı. Bu sırada bazı Türkmenler kendilerini Kürt olarak tanıtarak, bu cezadan kurtulmuşlardı. Karahasanlılar da böyle bir siyasi manevrayla kendilerini Kürt ve Sünni olarak tanıtarak, bu cezadan kurtuldular. Daha sonra da Osmanlının Türkmenlere yönelik olumsuz politikaları, buna mukabil Kürtlere yönelik ayrıcalıklı uygulamaları diğer Türkmenler gibi Karahasanlıların da uzun bir süre zorunlu olarak Kürt görünmelerine neden oldu. Bir kaç nesil sonra da rol olarak üstlendikleri bu kimliği tamamen benimsediler.

Karahasanlıların dil değişikliğine neden olan önemli faktörlerden birisi de diğer konar-göçer Türkmenlerde olduğu gibi, okuma-yazma kültürünün bulunmamasıdır. Bundan dolayı da Farsça ve Arapçanın etkisinde kalan anadillerini koruyamadılar. Nitekim Rus tarihçisi Gumilev, okuma yazma bilmeyen halkların çok çabuk dil değiştirdiklerini tespit etmiştir. Ayrıca yapılan araştırmalar göstermiştir ki yazma kültürü olan toplumlar, dilleri değişse de kısa bir sürede bu dillerine tekrar dönebilmiştir. Mesela, İrlandalılar 2 asır boyunca İngiltere’nin egemenliği altındayken, İngilizce konuştular ve haliyle ana dillerini unuttular. Ancak okuma-yazma kültürleri ve yazılı kaynakları olduğu için, bağımsızlıklarını kazandıktan sonra kısa bir süre içinde kendi dillerine kolayca dönebildiler.

Karahasanlıların boy beyliği yaptığı sırada ağırlıklı olarak konuştukları Kurmanççanın yanı sıra, resmi iletişimlerde bulunurken Türkçe konuştuklarını sanıyoruz.

Neticede, Karahasanlıların, tarihleri boyunca yaşadıkları coğrafi bölgeler, geçirdikleri sosyolojik süreçler, beraber yaşadıkları toplumlarla ilişkisi, etkisinde kaldıkları siyasal olaylar ve okuma yazma kültürünün bulunmaması gibi faktörler göz önüne alındığında Kurmançça konuşmaları, pek yadırganacak bir husus değildir.

Önemli Not: Afşin ilçesinin Alemdar kasabasındaki ve Kadirli ilçesinin Karatepe köyündeki Karahasanlılar, sadece Türkçe konuşmaktadırlar. Doğanşehir ilçesinin Kapıdere, Beğre ve Muratı Köylerindeki Karahasanlılar genellikle Türkçe konuşmaktadırlar. Bunların nüfusu 1500 civarındadır. Suriye’nin Halep ili ve Afrin ilçesindeki Karahasanlılar ise genellikle Arapça ve kısmen de bizim anlayamadığımız bir Kurmanççayla konuşmaktadırlar.

Kurmançça lehçesi, Türkçe, Farsça ve Arapça kelimelerden oluşmaktadır.