Tenkit, “eleştirme”veya “eleştiri” şeklinde tarif edilmiş. Eleştiri ise, genel olarak, “Doğru ve yanlış yanlarını bulup göstermek gayesiyle bir insanı, bir eseri, bir konuyu, inceleme işi” olarak tanımlanmıştır. Bu itibarla eleştiri, araştırma ürünü olan yeterli bir bilgiye dayanmak zorundadır. Araştırmadan ve bilgi sahibi olunmadan, bir konu hakkında fikir belirtmek ve eleştiri yapmak doğru değildir. Mesela bir kitabı, ya da bir yazıyı okumadan, sadece duyumlardan hareketle onu eleştirmek asla tutarlı olmaz. Ya da araştırmadan ve konu hakkında bilgi sahibi olmadan bir gazetede gördüğü eleştiriyi sahiplenerek, aynı dil ve düşünceyle eleştirmek ciddiyetle bağdaşmaz.
Eleştirmek bir kültürdür. Bu kültürün gelişmediği toplumlarda önemli bir ilerleme mümkün olmaz. Çünkü eleştiri olmayan bir yerde, ne kadar yanlış yaparsanız yapın, toplumca kabul görür. Ne konuşursanız konuşun, ne yazarsanız yazın, hemen benimsenmese bile zamanla toplum tarafından muteber hale gelir. Böyle bir ortamda, toplumların huzuru için gerekli olan eleştiri kültürü git gide yozlaşır ve çirkin bir hale gelir. Günümüzde maalesef bu aşamaya çoktan gelinmiştir. Öyle ki insanlar artık, kolay ve basit eleştiri yöntemlerine başvuruyorlar. Okumadan, araştırmadan, tanımadan, bilmeden, sadece karalamak ve küçük düşürmek maksadıyla eleştiriyorlar. Mesela işlerine geldiği için, bir köşe yazarı bir kitabı, bir filmi veya bir projeyi nasıl eleştirmişse, onlar da öyle eleştiriyorlar; nasıl övmüşse, onlar da benzer şekilde övüyorlar; nasıl karalamışsa, onlar da aynı biçimde karalıyorlar. Oysa eleştirme işinin bu kadar basite alınmaması ve eleştirirken bazı kurallara titizlikle riayet edilmesi gerekiyor.
İnsanlar, her konuda bilgi sahibi olsa da uzman oldukları konularda eleştiri yapmalıdırlar. Ancak bu şekilde yaptıkları eleştirileri itibar görür. Aksi halde eleştirilerinin bir kıymeti olmaz. Mesela bir doktorun, tıp konusunda eleştiri yapması normal bir davranış olarak görülürken; özel bir araştırma yapmadan tarih konusunda eleştiri yapması tartışmaya sebep olur. Bunun gibi bir mühendisin mühendislik konusunda eleştiri yapması kabul edilebilir ancak, tıp konusunda eleştiri yapması asla tutarlı olmaz.
Eleştiri yaparken kinden ve düşmanlıktan uzak durulmalı ve mümkün olduğunca temiz bir dil kullanmalıdır. Aksi şekilde yapılan eleştiriler, daima kişilerin nefretine sebep olur. Bu yüzden eleştirirken muhatapları rencide etmemek ve küçük düşürmemek gerekir.
Eleştirirken, eleştirilen şeyin doğrusunu söylemek ve eksikliklerin ya da yanlışların giderilmesine yardımcı olmak gerekir. Keza yanlış olduğuna kanaat getirilen bir hususun, bir işin veya bir şeyin yerine doğrusunu ikame etmedikçe, yapılan eleştiriler bir anlam ifade etmez.
Zan ve dedikodulara dayanarak yapılan eleştirilerden kaçınılmalıdır. Zira herkesin değer yargısı farklı olduğu için, olaylara bakışı ve değerlendirmesi de farklıdır. Konu hakkında derin bir bilgiye sahip olunmadan yapılan bu nevi eleştiriler, kısa süre içinde hükmünü kaybeder ve eleştiri sahibini de mahcup eder.
Neticede, gözlem yapmadan, araştırmadan, okumadan, incelemeden, konu hakkında bilgi sahibi olmadan eleştiri yapmak, hasımlıktan, kıskançlıktan ve çamur atmaktan öteye gitmez. Hâlbuki herkes adil, olumlu ve fayda sağlayacak eleştirilerde bulunursa ve bu tür eleştirilere de açık olursa, bundan bütün toplumun fayda göreceği muhakkaktır.