Beğdili (Beydili, Beğdilli) boyu, Oğuzların, Boz-Ok kolunun, Yıldız-Han Oğullarından gelmektedir. Divân-ı Lügati’t-Türk[1], Oğuzname[2] ve Tarih-i Âl-i Selçuk[3] adlı eserlerdeki Oğuz boyları listesinde yer alan Beydili, “Sözü değerli, büyükler gibi aziz” anlamındadır. Onkunu Tavşancıl kuşudur. Kendine özgü özel damgası vardır.
Faruk Sümer, “Bu boy, Reşided-din Oğuznâmesinde hükümdar çıkaran beş boyundan biri olarak zikredilir. Yine Reşide’d-din’de Harizm Şahlar hanedanının da bu boydan çıktığı söylenir ise de bunu kabul etmeye imkân yoktur. Beğ-Dililer Safevi Devleti kuruluşuna katılmışlardır. Bununla ilgili olarak onlardan önemli bir kol İran’a gitmiştir. Bundan başka XVI. Yüzyılda Boz-Ulus ve Yeni-İl arasında, Kuzey Suriye’deki ana koldan ayrılmış Beğ-Dili kolları görüldüğü gibi, İç-İl bölgesinde de müstakil bir Beğ-Dili oymağı vardır.”[4] demektedir.
1535’lerde Halep Türkmenleri içindeki Beğdili boyunun 40 obası vardı. Bu obaların vergi nüfusuna esas 1684 hane ve 244 Mücerreddi vardı. XVI. yüzyılda Beğ-Dili’ye ait tahrir defterlerinde 23 Beğdili yer adına rastlanmıştır. Beğ-Dililer Kuzey Suriye’deki Türkmenlerin Boz-Ok kolunu meydana getiren boylardan biri idi. Beydililerin bir bölümünün, başka Oğuz boylarıyla birlikte Selçuklu Devletinin kuruluşuna ve Anadolu’nun fethine katıldığı öne sürülür. Selçuklu devletinin kuruluşuna katılmayıp kendi boy ve geleneklerini koruyan Beydililer ise, XII. yy. ortasında Horasan’da Selçuklu hükümdarı Sultan Sencer’i yenerek esir almışlardı. Daha sonra Moğol istilasından kaçarak (XIII. yy.) Azerbaycan ve Doğu Anadolu’ya göç ettiler. Moğol istilasının yayılmasıyla başka Türkmenler ile birlikte Suriye’ye giderek yeni kurulan Memluk devletine sığındılar.
XIV. yy.da Beydili boyuna, Gazze’den Kozan ve Diyarbakır’a değin uzanan bölgelerde yaşayan Türkmen boyları arasında rastlanmaktadır. Moğol egemenliğinin ortadan kalkmasıyla (XIV. yy.) harekete geçen Suriye Türkmenleri ile birlikte, Beydili boyunun da önemli bir bölümü, Suriye’den ayrılıp Güney ve Doğu Anadolu’ya ve İran’a gitmiş; Dulkadiroğulları, Ramazanoğulları beyliklerinin, Akkoyunlu ve Safevi devletlerinin kurulması ve gelişmesinde önemli rol oynamışlardır.
XIV. yy. da Anadolu’daki Beydililer’in en büyük bölümü, Halep Türkmenleri arasında yaşıyordu. Yazın Uzunyayla ve Sivas’ın güneyindeki kesimlerde, kışın Halep ve çevresinde göçebe bir yaşam sürdüren Halep Türkmenleri, XVII. yy. da Orta ve Batı Anadolu ile Marmara bölgesine yerleştirildiler.
Osmanlı tahrir defterlerinden anlaşıldığına göre, bu dönemlerde Beydililer, nüfuslarının çokluğu ve oymak sayısı bakımından, Halep Türkmenlerinin en büyük kolunu oluşturmaktaydılar. Yozgat ve çevresinde; Sivas’ın Güneyindeki Kangal, Mancınık ve Alacahan bölgelerini içine alan Yeni il’de yaşayan Beydililer, 1691’de açılan Avusturya seferine çağrıldılar, 1692’de Arap aşiretlerinin sürekli saldırısına uğrayan Rakka bölgesinde oturmaya zorlandılar. Bunlardan bir bölümü buraya yerleşip kaldı, kalmak istemeyenler de bir süre sonra Halep, Gaziantep, Hatay, Çukurova ve Yeni İl bölgelerine yerleştiler.
Diyarbakır yöresinde yaşayan Boz ulus arasındaki Beydililerin bir bölümü, Akkoyunlular’a ve Safevi devletine hizmet etti. Bir bölümüyse başka boylar arasına karıştı. Adana ve İçel yöresinde, Ramazanoğulları içinde yaşayan Beydili kolu ise XV. yy.ın sonlarında İçel Sancağındaki Gülnar kazası köylerine, küçük bir bölümü de Tarsus yöresine yerleşmişti.
İran’daki Beydililer’e ilişkin bilgiler ise Safevi devletinin kurulmasıyla başlar. Buradaki Beydililer’in çoğu, Azerbaycan bölgesine yerleşmiş, XVIII. yy.dan başlayarak da yerleşik hayata geçmişlerdir. Türkmenistan’da yaşayan Göklen adlı Türkmen ulusu arasında da Beydililer’e rastlanır.[5]
Yeni-El (Yeni-İl) gurubunda yer alan Beğdili obalarından bazıları ise, Beğdili (iki oba bu adı taşıyordu), Güneş, Emtileklü, Bekmüşlü, Arablu, Fakihlü, Sincan, Kazlu, Kara-Hasanlu, Karacalu, Topaklu, Gün, Otamışlu, Kara Şeyhlü, Çoban-Beğlü, Bozkoyunlu, Kuzucaklu obalarıdır.[6] 1920’li yıllarda derlenen bilgilere göre Gaziantep çevresinde; Beğdili’nin öteki obaları şunlardır: Haydarlı, Güneş, Karaşıhlı, Ulaşlı, Kazlı, Bekmişli, Şarkevli, Tirkenli, Ferhandili, Kadirli, Hacımahlı, Çelebi. Bu obaların yaşadığı köylerin bir kısmı Suriye’de kalmıştır.
,
[1] Kaşgarlı Mahmut, Divân-ı Lügati’t-Türk,
[2] Reşit’üd-din, Oğuzname,
[3] Yazıcı-Oğlu Ali, Tarih-i Âl-i Selçuk,
[4] Faruk SÜMER, Oğuzlar’a aid destanî mahiyette eserler s.384,
[5] Büyük Larausse Ansiklopedisi s. 1590,
[6] Dr. Faruk SÜMER, XVI. Asırda Anadolu, Suriye ve Irak’ta Yaşayan Türk Aşiretlerine Umumi Bir Bakış. (s.513) ve Oğuzlar (Türkmenler) Tarihleri-Boy Teşkilatı-Destanları, (s.196),
Aleykümselam Muharrem Bey!
Atmalı’nın Beğdili’nin bir kolu olduğunu belirten bir kaynağa rastlamadım. Eğer elinizde buna dair bir belge veya tarihi bir kaynak varsa bana gönderirseniz memnun olurum.
İyi günler.
Merhaba Ali Bey.Bizim aile bildiğimiz kadarıyla ve nüfus kayıtlarına göre 1830lu yıllardan beri Gaziantep Araban Beydili köyünde yaşamış.Biz kendimizi Türkmen olarak biliyoruz.Sözlü tarihte önce Kerkük civarından Malatya sarıçiçek yaylasına, oradan Pazarcık Kizirli köyüne oradan da Beydili’ye gelmişler.Biz Türkçe konuşuyoruz.Fakat bugünkü Kizirli köyünde yaşayanlar kürtçe konuşuyor.Bu nasıl olmuş acaba diye araştırırken sizin “Karahasanlı ve Atmalı” yazınızı okudum.Orada siz Kizirli köyünün önceleri Türk olduğunu söylüyorsunuz.Bu bizim Türkçe konuşup Kürtçe bilmememizin bir açıklaması olabilir.(Oradaki yazıdaki yorumları kapattınız mı,oraya yorum kapalı)
Samet Bey, verdiğiniz bilgileri izniniz olursa sizi kaynak göstererek kitaptaki ilgili bölüme ekleyeceğim inşallah.
Ayrıca sorduğunuz soruların cevabını aşağıdaki linkini verdiğim makalemde bulacağınızı sanıyorum.
İyi günler diliyorum. http://aligultekinbinis.com/maras-yoresinde-kurmancca-konusan-turkmenler
Uzunyayla dediğiniz bölge 14. yy ve 19 yy a kadar Elbeyli Türkmenleri nin toprak sahasıdır. Bugün halen Elbeyli köyleri olarak bilinir. Benim büyük dedelerim de Harzem Türklerinin Beydili boyundan ve Elbeylilerin yönetici ailesidir.
Kılıç Aslan Bey, yazının son paragrafında ve şemanın en altında “Otamışlu”dan söz edilmiştir. (Yeni-İl grubuna ait şemanın alt sırasının soldan beşinci kutucukta)
Hocam çalışmanız için teşekkürler,
Ben Malatya/Yazıhan/Karaca köyündenim ve Beğdili’nin karacalu obasına mensubum;bunun dışında Beğdili’nin dini önderi Seyyid Ahmed Soyu aile de (Koluaçık Hacım Sultan Soyundan Leğenuşağı ailesi de köyümüzdedir;yüze yakın beğdili-alevi-bektaşi köyü ile mürşid-talip ilişkisinde bulunmuşlardır. Köyümüzde ayrıca molla anlamına gelen “mıllı” ön adlı aileler de mevcuttur ki bu bir Seyyid ailesinin etrafında oluşmuş Ocak erkanını oluşturan mollalara/hocalara işaret etmektedir.Malatya Yazıhan/Arguvan/Hekimhan bölgesi Türkmenleri çoğunlukla “Halep Türkmeni” olarak geçen harbendelu Türkmenleridir ve Yoğunlukla Beğdili mensubudurlar; bu aile etrafında halep’ten Malatya’ya iskan edilmişlerdir.Kanuni dönemi Malatya Tahrir defterlerinde tüm kayıtlar mevcuttur. Atma aşireti ise rışvan aşiretine mensupturlar ve günümüzde kürdi nitelik gösteren “rışvan” aşiretinin de Beğdili mensubu olduğunu aktarmak isterim ki Karaca köyündeki “sümüksüz baba” türbesi 16.-17yy civarı bir dönemde Leğenuşağı Dedelerine ilettikleri “erkek evlat” niyazlarının gerçeğe dönüşmesi üzerine Atma aşiret reisinin hanımınca yaptırılmıştır.Türbede “Seyyid Ahmet” şn de mezarı bulunmaktadır.Bu da atma aşireti ile Beğdili ilişkisinin gösterilmesi açısındab önemli bir bulgudur.
Saygılarımla
Selamlar Hocam,
annemler ve babamlara Sivas Gölova’da Aydoğdu ve Akçataş köyünde Badılı derler, Beydili boyundan gelmeler, ancak değişerek bu şekle gelmiş kelime. Bir akademik yayında da köy ismine rastlamıştım. Hatta babamda mevcut eski bir belgede Osmanlıca olan, Osmanlı Rus savaşında aşirete
bağlı süvari birliklerinin Osmanlı kuvvetlerine iştiraki ile kendilerine Çimen Yaylası Dağı denilen bölge verilir (sanırım Refahiye bölgesinde) Şebinkarahisar Beylerbeyi yada kale komuta’ninin mührü vardı. Babam tarafı Beydili ise, Urfa Halep arasındaki bölgeden geldikleri büyük dedelerin ticaret nedeni ile Kürtçe bildikleri ve o bölgeden Araplar kadınlar ile evlendikleri de ifade edilir.
Necati Bey, maalesef Atmalılar ile ilgili etnik yapıdan bahseden fazla belge ve kaynak mevcut değildir.
Bir kaynakta (Moltke’nin Türkiye Mektupları) “Türkmen” olarak kaydedilen Atmalılar, bir belge (Cevdet TÜRKAY, Osmanlı İmparatorluğu’nda Oymak, Aşiret ve Cemaatler) de Ekrad Taifesinden olduğu ifade edilmiştir.
“Ekrad Taifesi”, “Kürt taifesi” anlamına geldiği gibi, “Konar-Göçerler” veya “Kürtleşen Türkler” anlamlarına da gelmektedir.
merhabalar hocam toslak soyismi beğdilli boyuna mi bağlı. bir kaç yerde araştırdım.beğdilli çıkıyor.ama net bir cvp alamadim.bana yardımcı olur musunuz.
Merhaba! Ben, Malatya’nın Hekimhan ilçesinin (eski adı Ardahan)Beykent köyündenim. Köyümüz Beydilli Türkmenidir.
Merhaba!
Çok güzel. Tanıştığıma memnun oldum Ünsal Bey.
merhaba, bizde hekimhan gocmeniyiz, sonrasi sivas karaoz de yasayip suan corum sungunlu gokcam koyun de yerlesik durumdayiz
Saygilar
Hakan bey, Musa Sapaz benim iş arkadaşım ve komşum idi.
merhaba
ben ali özkan kilis elbeyli ilçesinde yaşayan beydili boyundan bekmişli aşiretine mensubuz
👍
Ben de beğdili boyundanım köyümüzün tarihçesinde Reşadiye Beşdere 1664 de Erzurum a bağlı iken iskefisir Döksere köyü beğdilli boyu diye kayıtlı
Selamınaleyküm atmalı neden beğdillinin alt kollarından yer edinmemiş. Atmalı BEĞDİLLİNİN ALT KOLUDUR. MALATYA ELBİSTAN DA BULUNMAKTADIR
Aleykümselam Muharrem Bey!
Atmalı’nın Beğdili’nin bir kolu olduğunu belirten bir kaynağa rastlamadım. Eğer elinizde buna dair bir belge veya tarihi bir kaynak varsa bana gönderirseniz memnun olurum.
İyi günler.
Merhaba Ali Bey.Bizim aile bildiğimiz kadarıyla ve nüfus kayıtlarına göre 1830lu yıllardan beri Gaziantep Araban Beydili köyünde yaşamış.Biz kendimizi Türkmen olarak biliyoruz.Sözlü tarihte önce Kerkük civarından Malatya sarıçiçek yaylasına, oradan Pazarcık Kizirli köyüne oradan da Beydili’ye gelmişler.Biz Türkçe konuşuyoruz.Fakat bugünkü Kizirli köyünde yaşayanlar kürtçe konuşuyor.Bu nasıl olmuş acaba diye araştırırken sizin “Karahasanlı ve Atmalı” yazınızı okudum.Orada siz Kizirli köyünün önceleri Türk olduğunu söylüyorsunuz.Bu bizim Türkçe konuşup Kürtçe bilmememizin bir açıklaması olabilir.(Oradaki yazıdaki yorumları kapattınız mı,oraya yorum kapalı)
Samet Bey, verdiğiniz bilgileri izniniz olursa sizi kaynak göstererek kitaptaki ilgili bölüme ekleyeceğim inşallah.
Ayrıca sorduğunuz soruların cevabını aşağıdaki linkini verdiğim makalemde bulacağınızı sanıyorum.
İyi günler diliyorum.
http://aligultekinbinis.com/maras-yoresinde-kurmancca-konusan-turkmenler
Uzunyayla dediğiniz bölge 14. yy ve 19 yy a kadar Elbeyli Türkmenleri nin toprak sahasıdır. Bugün halen Elbeyli köyleri olarak bilinir. Benim büyük dedelerim de Harzem Türklerinin Beydili boyundan ve Elbeylilerin yönetici ailesidir.
Merhaba Ali Bey;
Araştırmanız için teşekkür ederim. Fakat yazıda Konya-Hotamış Türkmenlerinden (Otamışlu?) hiç söz etmemişsiniz.
Kılıç Aslan Bey, yazının son paragrafında ve şemanın en altında “Otamışlu”dan söz edilmiştir. (Yeni-İl grubuna ait şemanın alt sırasının soldan beşinci kutucukta)
sonunda kendimizden birisi bulabildim. ben hotamış islik köyünden atikliler sülalesine mensubum. sizleri gördüğüme memnun oldum
Hocam çalışmanız için teşekkürler,
Ben Malatya/Yazıhan/Karaca köyündenim ve Beğdili’nin karacalu obasına mensubum;bunun dışında Beğdili’nin dini önderi Seyyid Ahmed Soyu aile de (Koluaçık Hacım Sultan Soyundan Leğenuşağı ailesi de köyümüzdedir;yüze yakın beğdili-alevi-bektaşi köyü ile mürşid-talip ilişkisinde bulunmuşlardır. Köyümüzde ayrıca molla anlamına gelen “mıllı” ön adlı aileler de mevcuttur ki bu bir Seyyid ailesinin etrafında oluşmuş Ocak erkanını oluşturan mollalara/hocalara işaret etmektedir.Malatya Yazıhan/Arguvan/Hekimhan bölgesi Türkmenleri çoğunlukla “Halep Türkmeni” olarak geçen harbendelu Türkmenleridir ve Yoğunlukla Beğdili mensubudurlar; bu aile etrafında halep’ten Malatya’ya iskan edilmişlerdir.Kanuni dönemi Malatya Tahrir defterlerinde tüm kayıtlar mevcuttur. Atma aşireti ise rışvan aşiretine mensupturlar ve günümüzde kürdi nitelik gösteren “rışvan” aşiretinin de Beğdili mensubu olduğunu aktarmak isterim ki Karaca köyündeki “sümüksüz baba” türbesi 16.-17yy civarı bir dönemde Leğenuşağı Dedelerine ilettikleri “erkek evlat” niyazlarının gerçeğe dönüşmesi üzerine Atma aşiret reisinin hanımınca yaptırılmıştır.Türbede “Seyyid Ahmet” şn de mezarı bulunmaktadır.Bu da atma aşireti ile Beğdili ilişkisinin gösterilmesi açısındab önemli bir bulgudur.
Saygılarımla
Selamlar Hocam,
annemler ve babamlara Sivas Gölova’da Aydoğdu ve Akçataş köyünde Badılı derler, Beydili boyundan gelmeler, ancak değişerek bu şekle gelmiş kelime. Bir akademik yayında da köy ismine rastlamıştım. Hatta babamda mevcut eski bir belgede Osmanlıca olan, Osmanlı Rus savaşında aşirete
bağlı süvari birliklerinin Osmanlı kuvvetlerine iştiraki ile kendilerine Çimen Yaylası Dağı denilen bölge verilir (sanırım Refahiye bölgesinde) Şebinkarahisar Beylerbeyi yada kale komuta’ninin mührü vardı. Babam tarafı Beydili ise, Urfa Halep arasındaki bölgeden geldikleri büyük dedelerin ticaret nedeni ile Kürtçe bildikleri ve o bölgeden Araplar kadınlar ile evlendikleri de ifade edilir.
Hocam merhabar Atmalı aşireti Türkmen aşireti midir bunun net bir cevabı mevcut mudur?
Necati Bey, maalesef Atmalılar ile ilgili etnik yapıdan bahseden fazla belge ve kaynak mevcut değildir.
Bir kaynakta (Moltke’nin Türkiye Mektupları) “Türkmen” olarak kaydedilen Atmalılar, bir belge (Cevdet TÜRKAY, Osmanlı İmparatorluğu’nda Oymak, Aşiret ve Cemaatler) de Ekrad Taifesinden olduğu ifade edilmiştir.
“Ekrad Taifesi”, “Kürt taifesi” anlamına geldiği gibi, “Konar-Göçerler” veya “Kürtleşen Türkler” anlamlarına da gelmektedir.
merhabalar Erzincan yöresi çimen dağında yaşayan ve badılı olarak seslendirilen köyler Beğdili’ne mensuptur. saygılar
merhabalar hocam toslak soyismi beğdilli boyuna mi bağlı. bir kaç yerde araştırdım.beğdilli çıkıyor.ama net bir cvp alamadim.bana yardımcı olur musunuz.
Merhaba Durdu Bey!
Bu isme hiç denk gelemedim.